Sanayi ve Toplum Bülteni: SAYI:1

YENİ BİR YAYIN İLE MERHABA

Odamızın Mühendis ve Makina (Akademik), Mühendis ve Makina/Güncel, Tesisat Mühendisliği, Endüstri Mühendisliği, Bülten adlı periyodik yayınları bulunmaktadır. 2014 yılı Aralık ayından 2022 Şubat ayına kadar da Bültenimizin eki olarak “Sanayinin Sorunları ve Analizleri” adlı aylık bir Bülten yayımladık.

Şimdi ise Oda Yönetim Kurulu’nun kararı ile farklı bir formatta, üç ayda bir/yılda dört sayı olarak Sanayi ve Toplum adlı bülteni yayımlamaya karar verdik.

Sanayi konusunun iktidarların politikaları, ekonominin geneli, teknoloji, enerji, doğal kaynaklar, üretim, tüketim, ihracat-ithalat, dünya ekonomisi, finans ve iç-dış borçlanma, istihdam/işsizlik, enflasyon, nitelikli işgücü ve mühendislik, emek verimliliği, mühendislik dâhil emek, gelir ve bölüşüm politikaları, çevre ve iklim değişimi sorunlarıyla, yani küresel, ülkesel ve toplumsal bağlamları ile ele alınması gerektiği açıktır. Neoliberal dönüşüm ve rantçı kuralsızlaşma ile sanayisizleşmenin bir dizi toplumsal bunalım öğelerini üst üste biriktirmesi, kısaca toplumsal bağlam nedeniyle yeni Bültenin adının Sanayi ve Toplum olmasına karar verdik.

Değerli iktisatçı, toplumbilimci, akademisyen, istatistikçi, araştırmacı, meslektaş ve uzman dostlarımızın özel katkılarıyla hazırlanacak olan Sanayi ve Toplum’un ülkemizin düşünen ve üreten aydınlık beyinleriyle TMMOB’nin en büyük Odasının üyelerini buluşturacak olmasından sevinç duyuyoruz.

Dışa bağımlılıktan kurtulmuş, sömürüyü yok etmiş, emek ve bilim dünyasını seferber edecek, kamucu temelde öz kaynaklarıyla sanayileşip kalkınacak, tam istihdamı sağlayacak, hakça bölüşümün hâkim olacağı laik ve demokratik Türkiye’ye duyduğumuz özlemin köprülerini bugünden yarına eleştirellik ve kuruculuk yaklaşımıyla oluşturma çabası içinde olacak yayınımızın bütün aydınlık beyinlere ve meslektaşlarımıza açık olduğunu belirtmek isterim.

Gerek bu ilk sayıda makaleleri bulunan yazar dostlarımıza gerekse bundan sonra katkıda bulunacak yazarlarımıza ve yayınımızın editörü Anıl Aba’ya çok teşekkür ediyoruz.

Yunus Yener

TMMOB Makina Mühendisleri Odası Başkanı

EDİTÖRDEN…

Sanayi ve Toplum bülteninin ilk sayısından hepinize merhaba.

Cumhuriyetimizin 100. yılında, belki büyük bir siyasi dönüşüme doğru gittiğimiz şu aylarda, yeni bir bülten üzerine düşünürken en kritik sorunlarımızdan birinin sanayisizleşme olduğu tespiti yapmıştık. Buradan yola çıkarak da bülteni sanayi ve toplum ana temasıyla çıkarma kararı verdik.

Türkiye, Cumhuriyetin erken yıllarında planlı bir kalkınma atılımı yapmıştı. Açık ekonomi koşullarında, sanayi sermayesinin yetersizliğini de düşünerek, öncelikle tarıma ağırlık verilmişti. Fakat ilerleyen yıllarda, Sovyetler Birliği’nin teknik ve maddi desteği ile fabrikalar kurularak yeni bir iktisadi inşa dönemine girilmişti. 1930’lu yıllarda korumacı ve devletçi politikalar ile birlikte demir-çelik, kâğıt, kimya, inşaat malzemesi, çimento ve benzeri sanayi kollarında çok ciddi yatırımlar yapılmıştı. TEKEL, Sümerbank, SEKA gibi büyük kamu şirketleri bu dönemde kurulmuştu.

Yıllar yılları kovaladı… Türkiye seksenlere kadar korumacı politikalar sayesinde sanayileşebilmişse de küresel ölçekte gelişmiş ülkelerle rekabet edecek seviyeye ulaşmamıştı. Emekleme döneminden buluğ çağına kadar gelmiştik belki ama henüz yetişkin bir sanayi sektörümüz olduğu söylenemezdi. Uzun kalkınma sürecinde gideceğimiz biraz daha yol vardı.

Gelin görün ki dünyayı sarmaya başlayan neoliberal rüzgâr bize de geldi. 24 Ocak kararları ve 12 Eylül darbesinin ardından Türkiye ekonomisi büyük ölçüde dışa açıldı. Yerli sanayimiz gelişmiş batı ekonomileri ve dev şirketlerle rekabet etmekte zorlanıyordu. Artık birçok ürünü ithal etmeye başladık. “Devletin sırtındaki kambur” olarak görülen KİT’ler için özelleştirme planları yapıldı. Devletin küçülmesi, kamuculuğun terk edilmesi gerektiği anlatıldı.

Doksanlardaki koalisyon yıllarında siyasi partiler arasındaki rekabet halk düşmanı neoliberal politikaların uygulanmasını zorlaştırdı. Fakat 2002 senesinde tek başına iktidara gelen AKP ile birlikte Türkiye ekonomisi 20 yıl sürecek bir vasatlık dönemine girdi. Dünyadaki tasarruf bolluğu sayesinde ucuz krediye kolayca ulaşılabiliyordu. Bu düşük maliyetli kredileri kullanarak ikinci bir sanayi atılımı yapmak yerine AKP yönetimi, maalesef, inşaatla büyümeyi ve kendi sermayesini kolay yoldan zengin etmeyi tercih etti.

Geldiğimiz noktada ekonomik kırılganlık, artan işsizlik, dışa bağımlılık vb. sorunların altında Türkiye’nin erken sanayisizleşmesi vardır. Olan oldu, biz önümüze bakacağız… Peki 21. yüzyılda sanayi politikaları nasıl olmalı? Dijitalleşme bunun neresinde? Yeniden sanayileşme kamuculukla mı sağlanmalı yoksa kamu-özel iş birlikleriyle mi? İhracata dayalı yeniden sanayileşme nasıl bir yeniden bölüşüm getirir? Toplum ithal tüketim mallarından kısıp kaynakları sermaye yatırımına aktarmaya nasıl razı olur? Sanayi ve Toplum bültenimizde işte bu gibi soruların cevaplarını arayacağız.

İlk sayımızda birbirinden değerli üç hocamız bize yazılarıyla katkı verdiler. UNCTAD’ın Ticaret ve Kalkınma Raporlarını düzenli olarak takip eden Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu hocamız kurumun 2022 yılı raporundaki önemli başlıkları bizler için yorumluyor.

21. Yüzyıl İçin Planlama Grubu üyesi Dr. Oktay Küçükkiremitçi hocamız, Türkiye sanayi sektörlerindeki katma değer oranı, ithalat bağımlığı ve değer zincirinin ekonomik faaliyetlere katkısını Güney Kore, Çin, Almanya ve İtalya ile kıyaslayarak yaptığı müthiş bir veri çalışmasını bizlerle paylaşıyor.

Prof. Dr. Aziz Konukman hocamız ise 2021 ve 2022 yıllarının bütçe uygulamasının sonuçları üzerinden 2023 yılının bütçe teklifi üzerine oldukça detaylı ve doyurucu bir değerlendirme yapıyor.

Bitirirken, bu sayının hazırlanmasında çok büyük emeği geçen İlhan Kâmil Turan’a, TMMOB Makina Mühendisleri Odası Başkanı Yunus Yener’e ve yazılarıyla bize ışık tutan hocalarımıza çok teşekkür ediyorum. Ben bütün yazıları keyifle okudum, okurken de çok şey öğrendim. Umarım siz de beğenirsiniz.

Dayanışma ile

Dr. Anıl Aba